Шыңжаң – Қытай мен Қазақстан қарым-қатынасында маңызды рөлге ие

Биыл Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданының құрылғалы 70 жыл толады. Жақында ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин бұл мерейтойға арналған салтанатты жиналысқа қатысу үшін Үрімжіге келіп, барлық этностардың өкілдерімен бірге мерекені тойлады. Ол  Шыңжаңның 70 жылдағы тарихи даму жолының қорытындысын шығарып, жаңа дәуірде қол жеткізген жетістіктерін атап айтты. Осылайша, біртұтас, үйлесімді, гүлденген және қамқорлы аймақ – мәдени бай, прогрессивті, экологиялық жағынан қолайлы және тұрмысқа, еңбекке ыңғайлы қазіргі заманғы Шыңжаңды құру ісінде жаңа кезең ашылды.

Қытай – біртұтас көпұлтты мемлекет, оның өркениет тарихы бес мың жылдан асады. Шыңжаң ғасырлар бойы Қытай территориясының ажырамас бөлігі және қытай өркениетінің әлемге ашылуының маңызды қақпасы болып келген. 1955 жылғы 1 қазанда Шыңжаң‑Ұйғыр автономиялық ауданының құрылуы жарияланды. Бұл оқиға Шыңжаң даму тарихындағы аса маңызды белеске, Қытай Коммунистік партиясының ұлттық саясатының көркем жеңісіне айналды. ҚХАК XVIII съезінен бастап, Си Цзиньпин ядро болған Орталық Комитет, Шыңжаңды басқаруда орталық биліктің бұрынғы ұрпақтарының тәжірибесіне сүйене отырып, бұл аймақты басқаруда ҚХАК құнды практикаларын мұра етіп алып, дамыту стратегиясын жасаған. Бұл Шыңжаңдағы партиялық жұмыстар мен өңірдің өз дамуы тарихында маңызды белеске айналды. 

Біздің мемлекет басшыларының стратегиялық жетекшілігімен Қытай мен Қазақстан қатынастары жаңа "алтын кезеңге" аяқ басты. Шыңжаң "Бір өлшем – бір жол" құрылысында маңызды өңір болып саналады және Қытайдың Батыс қақпасы қызметін атқарады. Ол Қытай мен Қазақстан қатынастары мен кең ауқымды ынтымақтастықты дамытуға белсенді қатысады және үлес қосады. 

Оқи отырыңыз: ШЫҰ саммиті жаһандық басқарудың жаңа парағын ашты

Шыңжаңның экономикалық жедел дамуының құпиясы не

Бүгінде Шыңжаң – тұрақты және үйлесімді ахуалдағы өңір, үдемелі даму үстінде, барлық ұлттардың бірлігі күшейіп, мәдениеті гүлденіп, этникалық және конфессияаралық қатынастар үйлесімді, халқы ынтымағымен өмір сүріп, еңбектері берекелі.

Экономика үздіксіз дамуда. 2025 жылдың наурызында Шыңжаң‑Ұйғыр автономиялық ауданы жариялаған ұлттық экономика мен әлеуметтік даму статистикасына сәйкес, 2024 жылы өңірлік жалпы өнім 2,534,08 трлн юаньға жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 6,1%‑ға өсті. Биылғы жылдың алғашқы жартысында ЖІӨ өсімі 6,5%-ға жетіп, бұл оны Аньхой мен Цзянси сияқты бес провинциямен қатар елде алтыншы орынға жеткізді.

Инфрақұрылым барлық бағытта дамыды. Көлік, энергетика, су шаруашылығы, байланыс және басқа салаларда Шыңжаң тарихи серпіліс жасады. 2024 жылдың соңына қарай өңірдегі автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 230 мың шақырымға жетті, қоныстануға жарамды барлық ауылдар тасжолмен және жолаушы көлігімен қамтамасыз етілді.

Тұрмыс деңгейі үнемі өсуде. Өңір бюджетінің 70 %-нан астамы жыл сайын әлеуметтік салаға – халықтың тұрмыс жағдайын қамтамасыз етуге және жақсартуға бағытталады; білім, еңбекпен қамту, денсаулық сақтау және басқа да аса маңызды мәселелерге ерекше көңіл бөлінеді. 2024 жылы Шыңжаң қалаларында және кенттерінде 483,2 мың жаңа жұмыс орны құрылды. Әр адамға шаққандағы қолдағы табыс 30 899 юаньға жетіп, 6,7%‑ға өсті.

Білім беру жан-жақты дамыды. Бастауыш мектепке түсудің таза коэффициенті 99,99%-ға, орта мектепке – 99,86%-ға жетті, бұл ел бойынша орта көрсеткіштерден жоғары. Оңтүстік Шыңжаң аудандарында – Ақсу, Қашғар, Хотан және Қызылсу-Қырғыз автономиялық ауданында – балабақшадан бастап орта мектепті тәмәмдауға дейінгі 15 жылдық тегін білім беру бағдарламасы жүзеге асырылды. 

Оқи отырыңыз: Әскери парад Қытайдың бейбіт даму жолындағы нық шешімін көрсетеді

Көп ұлт, көп дін – тұрақтылықтың негізі

Шыңжаң – мәдени әртүрлілік шоғырланған, түрлі діндер бірге өмір сүретін аймақ, бұл қытай ұлтының "бірлік ішіндегі көптүрлілік" концепциясын нақты көрсетеді. Бір жағынан, Қытай тарихы бойы орталық биліктер Шыңжаңды басқаруға үлкен мән берген, шекаралас аймақтарды басқару тәжірибесін байытып келген. Әр династия "Батыс өлке" деп аталатын аймақты Қытай территориясының ажырамас бөлігі ретінде қарастырып, оның ерекшеліктеріне қарай басқаруды күшейтіп, халықтарды жақындастырып, діндердің үйлесімді өмір сүруіне ықпал еткен.

Екінші жағынан, Шыңжаң дамуындағы табыстар Қытай Коммунистік партиясының мықты жетекшілігімен тығыз байланысты. ҚХАК құрылғаннан бастап, партия Шыңжаң халықтарының тағдырына және болашағына ерекше назар аударған. Оның жетекшілігімен Шыңжаң халықтары азат болудан бастап, жер иесі болуға, содан кейін социализм жолына өтті. Реформалар мен ашықтық арқылы жалпы ортақ деңгейге қол жеткізіп, Қытай жаңғырудың жаңа кезеңіне шықты. 

Жаңа дәуірде, Си Цзиньпин ядро болған ҚХАК Орталық Комитеті Шыңжаңға ерекше назар мен қамқорлық көрсетеді, өңірдің жоғары сапалы әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету үшін бірқатар саяси шараларды жүйелі түрде жүзеге асырады. Олардың ішінде – елдің басқа өңірлерінен Шыңжаңға көмек көрсету саясаты, Шыңжаң өндірістік‑құрылыс корпусын жергілікті үкіметпен интеграциялау. Орталық билік органдары, мемлекеттік кәсіпорындар мен сәйкес провинциялар мен қалалар көмек көрсетуде кешенді, нақты бағытталған және ұзақ мерзімді принциптерді ұстанады. 

Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы байланыс қандай

Шыңжаң – "Жібек жолы экономикалық белдеуі" жобасының басты аймақтарының бірі, Еуразия құрлығы мен Қытайды батысқа жалғайтын "алтын дәліз" және Қытайдың Батысқа бағытталған маңызды қақпасы. "Қытай – Еуропа" пойыздары үзіліссіз жүріп жатыр, еркін сауда аймақтарының пилоттық зоналарын салу қарқынды жүргізілуде, сондай-ақ Қорғас орталығы сияқты маңызды ашық ынтымақтастық алаңдары тұрақты жұмыс істеп, Қытай мен шекаралас мемлекеттер, әсіресе Орталық Азия елдері арасындағы байланыс тереңдейді. Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы шекараның 1700 шақырымнан астам бөлігі осы өңірге тиесілі. 2024 жылы Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы тауар айналымы 22 млрд АҚШ долларына жетіп, бұл өткен жылмен салыстырғанда 20,5%-ға көп болды.

Алдағы уақытта тараптар "Тачэн – Аягөз" үшінші трансшекаралық теміржолды салуды бірлесіп ілгерілетеді, шекарадан өту рәсімдерін жеңілдетуді қамтамасыз етеді, "Қытай – Орталық Азия" көлік дәлізін дамытуға, сондай-ақ Ақтау порты арқылы мультимодальды транзиттік тасымалдарды кеңейтуге жұмыс істейді. Бұл Қытай мен Қазақстан арасындағы жан-жақты әрі тұрақты стратегиялық серіктестікті ары қарай дамытудың жаңа серпінін береді.

(Материал Алматыдағы ҚХР бас консулы Цзян Вэйдің журналистердің сұрақтарына берген жауабынан әзірленді)

Автордың пікірі редакцияның ұстанымына сай келмеуі мүмкін.